بامیان- یا مکان نور درخشان، در تقاطع چندین تمدن واقع گردیده است. موقعیت آن با واقع شدن در نزدیکی یکی از معابر سلسله جبال هندوکش به معنای آنست که تاریخ این سرزمین به شدت زیرتأثیر بازرگانان، زایرین، و کاشفین قرار داشته است. در نخستین قرن های هزاره اول بعد از میلاد، بامیان بخشی از امپراتوری بودایی کوشانی ها بحساب میرفت، که ازپایگاه اصلی اش در افغانستان امروزی، قسمت های زیادی از هندوستان و آسیای مرکزی را با هم متحد ساخته بود. انتشار دین بودایی از خواستگاه اصلی آن هندوستان به طرف شمال، یعنی آسیای مرکزی و سپس به صوب شرق دور، در امتداد مسیرهای که تجاران و عساکر امپراتوری کوشانی از آن استفاده مینمودند، آغاز گردید. قدیمی ترین اسناد مربوط به ولایت بامیان به قرن چهارم بازمیگردد، اما اولین توضیحات مفصل راجع به این دره توسط یک زایر چینایی، به نام هیوان تسانگ، که درحدود ٦٣٠ بعد از میلاد از این منطقه بمنظور بازدید از مکان های مقدس بودایی در هندوستان عبور نموده بود، مکتوب گردیده است. پژوهشات اخیر نشان میدهد که تاریخ بعضی از نقاشی های دیواری در بامیان میتواند به اوایل قرن ٥ برگردد. همچنان هیوان تسانگ نخستین شخصی بود که راجع به مجسمه های بزرگ بودا، که در کوه های سنگی مشرف به بامیان تراشیده شده بود، اشاره نموده است. (آزمایش رادیوکاربن توسط یونسکو تاریخ مجسمه کوچکتر، ٣٨ متری را تقریباً ٥٠۷ بعد از میلاد، و مجسمه بزرگتر بودا- ٥٣ متری را تقریباً ٥٥١ بعد از میلاد نشان میدهد.) نوشته هسان تسانگ که"نماهای طلایی بودا به هر طرف تلالو داشته و درخشنده گی تزینات گرانبهای آن چشم را خیره میساخت"، نشان میدهد که زمانی این مجسمه ها بصورت تابناک و روشن اذین کرده شده بودند. طبق روایات، درآن هنگام تعداد راهبان بودایی که مشغول عبادت در پنجاه معبد یا بیشتر از آن بودند، به چندین هزار تن میرسید. این دوره، بااهمیت ترین دوران بامیان، منحیث مرکز بودایی بشمار میرفت. در اوایل قرن هژدهم، یک زایر کوریایی بنام هوی چاوو، راجع به اندازه جمیعت بودایی در بامیان نگاشته است. اما با احیای هندوییزم در هندوستان، و گسترش دین جدیدی بنام اسلام از جانب غرب، کیش بودایی در سرزمین اصلی اش، هندوستان رو به زوال نهاد. در جریان قرن هشتم و نهم بامیان به تصرف خلیفه عباسی بغداد درآمده، و اسلام به تدریج بر منطقه استیلا یافت. بسیاری از مجسمه ها و معابدی که طی قرن ها در منطقه وجود داشتند، توسط صفاریان ایران که اواخر قرن ٩ و اوایل قرن ١٠ حکومت داشتند، تخریب و نابود گردید. آیین بودیزم حتی بعد از آنکه در هندوستان کم رنگ گردید، در بامیان وجود داشت؛ اما تدریجاً در این منطقه نیز از بین رفت. هجوم اعراب و حاکمان بعدی اسلام، مانند سلطان محمود غزنوی، آهسته آهسته افغانستان را به دین اسلام مشرف ساخت. بامیان به یک شهر پررونق اسلامی مبدل گشت. شگوفایی این شهر، اما ناگهان بوسیله هجوم چنگیزخان در سال ١۲۲١ بعد از میلاد به یکباره از بین رفت. دژ شهر که آنزمان برتپه استیلا داشت، امروزه به نام شهر غلغله مشهور است. مغول ها قله بالای تپه را غارت کرده و جمعیت آنرا قتل عام نمودند. به همین خاطر اسم "آه وفریاد" بر این تپه نهاده شده است. بعد از قرن ١٩ بود که دره بامیان یک بار دیگر مورد توجه جهانگردان خارجی قرار گرفت. سیاحین اروپایی، بشمول؛ کاشفین انگلیسی، الکسندر برنیس، و چارلز مسون، که راجع به مجسمه های غول پیکر بودا شرح داده اند، سپس بازدید از این منطقه را آغاز نمودند. ارتش بریتانیا نخستین بار طی اشغال اول افغانستان در سال های ١٨٣٩ الی ١٨٤۲ از منطقه بازدید بعمل آوردد. گروگان های انگلیسی که در زمان عقب نشینی آنها به شهر جلال آباد توسط نیروهای افغان دستگیرگردیده بود، در سال ١٨٤۲ به بامیان آورده شد. در این شهر آنها بخاطر آزادی خویش مذاکره نمودند. سپس به کابل بازگشت نموده و با هیأت کیفری که از هندوستان آمده بود، ملحق گردیدند. صرفنظر از یک دوره کوتاه تجاوز بریتانیا به افغانستان در سال های ١٨۷٨-١٨٨٠، سرحدات این کشور به استثنای سیاحین بسیار متهور، عمدتاً به روی همه خارجی ها تا اواسط قرن بیستم بسته ماند. سپس در سالهای ١٩۷٠ کاشفین زیادی از اقشار مختلف، موقعیکه اروپا و امریکا جوان رد پای هیپی را از استانبول تا کتمندو کشف نمودند، به این منطقه آمدند. بامیان با داشتن مجسمه های بودا و دریایچه های بندی امیر به یکی از توقفگاه های مطلوب آن ها مبدل گشت. مجسمه های بزرگ بامیان سرانجام بعد از ١٥٠٠ سال حاکمیت بر دره بامیان در سال ۲٠٠١ تخریب گردیدند. رژیم آنزمان طالبان در کابل تصمیم به نابودی این پیکره ها گرفت، چرا که آنها را سمبول نفوذ غیراسلامی بر افغانستان میخواندند. وقتیکه شلیک مرمی های تانک بالای این مجسمه ها تأثیر نگذاشت، آنها پلان گرفتند تا این پیکره های عظیم را انفجار داده و نابود سازند. دولت افغانستان و سازمان یونسکو در تلاش کسب امکانات بازساخت مجسمه های بودا در بامیان میباشند. ساحه میراث فرهنگی جهانی یونسکو در سال ۲٠٠٣ آثار باستانی و آبدات فرهنگی بامیان در لیست ساحه میراث فرهنگی جهانی یونسکو شامل ساخته شد. این امر بخاطر ارزش فرهنگی آنها منحیث شاهکار بزرگی از مکتب گندهارایی هنر بودیزم که طی قرون وسطی هزاره اول بعد از میلاد ساخته شده بودند، صورت گرفت. آثارتاریخی که آمیزه یی از مولفه های هنر هندی، یونانی، رومی و ساسانی را باخود دارد. دره بامیان گواه آثاری از یک دوره مهم تاریخ بودیزم، و سنت فرهنگی ناپدید شده در آسیای مرکزی میباشد. این دره همچنان شاهد محلات باستانی و مخروبه ی از ساختمان های مستحکم و مهم دوره اسلامی است. درعین زمان، دره بامیان در فهرست میراث های فرهنگی جهان که در معرض خطرقرار دارند، نهاده شده است؛ زیرا این محلات در یک وضعیت شکننده قرار داشته و از فراموشکاری، مناقشات نظامی و تخریبات عمدی رنج میبرد. با درخواست دولت افغانستان، یونسکو تلاش های جهانی را بخاطر حفاظت و نگهداری آبدات فرهنگی درساحه بامیان همآهنگ میسازد. افغانستان بطور کم نظیر با مفهوم جدید جهانگردی آشنا میباشد. منبع: توریزم بامیان |