از زمان ترسیم نخستین تصاویر بردیوارغارها، روزگار درازمی گذرد. ازهمان سرآغاز تاریخ، طرح های خام ومبهمی که درمغز انسان شکل می گرفت، همه نشان ازتلاش ها وبی قراری های روح او برای گریز ازظلمت وتباهی های زمانه داشت. درپیوستگی تاریخ، از دوران گذشته تا حال، این نیاز درهردوره ای به نوعی جلوه گر شده است وهنرمند با دم های غنیمت عمرولحظات گذاری زندگی خویش، همواره خاطرات لذت بخش را زنده ساخته، آن را آراسته، پیراسته وبلاخره اثری را به جای نهاده که یادآورتأثیرات او ازنمایش های هستی است. نقش واهمیت صنایع دستی به عنوان هنری مقدس، صنعتی مستقل، بومی اصیل با جنبه های قوی کاربردی ازجهات هنری، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی وحتی سیاسی برهمگان وبه ویژه محقیقان عزیزکشور، روشن وآشکار است.
امروزتولید صنایع دستی مزین به نقش آثارتاریخی، باستاتی ویادمان های ویژۀ هرکشور است در دستور کارصنعت گران جهان قرار دارد وتلاش می شود که حتی بخش از این گونه آثار که ازسنگ، چوب، فلز ویابه روی سرامیک وپارچه پدید می آید باقیمت های ارزان دراختیار توریست ها قرار گیرد.
تمام ممالک جهان، اعتقاد به تأثیر متقابل صنایع دستی، صنعت گردشگری وجنبه های مختلف میراث فرهنگی به یک دیگردارند. چراکه درعمل وتجربه دریافتند که هنرهای صناعی یکی ازعوامل بسیارمؤثر درجلب وجذب گردشگر درتمام گرایش های ملی، منطقه ای وداخلی است ومتقابلأ به این نتیجه هم رسیده اند که صنایع دستی می تواند یکی ازعوامل تأثیرگذار بررشد، توسعه وگسترش صنعت گردشگری وحفظ وحیات میراث فرهنگی باشد. برپایه این اعتقاد وتجربیات حاصله تشکیلات صنایع دستی وگردشگری دربسیاری از کشورها درهم ادغام ویادر رابطه ای هماهنگ ومنسجیم با هم دیده شده اند که متأسفانه درکشور ما گام های صحیح واصولی دراین زمینه برداشته نشده است، همانطور که روشن است، افغانستان یکی از پرجاذبه ترین کشورهای جهان است وآثار بی شمار تاریخی، باستانی وجاذبه های طبیعی آن به حد است که هر گردشگر را باهر سلیقه ویا هر بینش وتفکری به سوی خود جلب می کند. مراجعه به آمار ورود گردشگران بین المللی حتی طی سال های اخیر روشن می نماید که گردشگران از کشور های مختلفی جذب این هنر، فرهنگ وتمدن گردیده اند وخواستار قرابت وآشنایی با آن شده اند.
همانطور که می دانید، رمزماندگاری، حیات وآینده روشن هرکشور، در گرو رهایی از اقتصادی تک محصولی وعدم وابستگی به منابع درحال زوال است. فضای جهانی شدن روح حاکم زمان ماست وبا انزوا، بی تفاوتی وباپی روی کورکورانه نمی توان پیروز این میدان رقابت بود. درمسیر حرکت به سمت جهانی شدن، می بایست به نقطه ای نگریست که در آن تمام کشورها با کمک وشناخت پتانسیل های باالقوه خود واقدام در جهت با الفعل درآمدن آنان، توان بقا وتوسعه را در خود ایجاد می نمایند. روشن است کشور ما تازمانی که به صنایع دستی، جاذبه ها ودیگر توانایی های خود رجوع ننماید واز آنان بهره نگیرد، به سمت پیروزی گام برنداشته وهرروز از سیر تکاملی سایر کشور ها در مسیر توسعه ودرآمد زایی، عقب افتاده و از هدف ومقصد دور میگردد. (8: 670)
در این میان به نظرمی رسد برنامه ریزی وهدف گذاری در خصوص اجرای برنامه های کیفی وتوسعه ای دربخش صنایع دستی وگردشگری، می تواند متضمن آینده ای روشن وکار آمد درعرصه افزایش درآمد ها باشد.
همگام با بسط وگسترش صنعت جهان گردی وتوجه، اهمیت وحفظ میراث های فرهنگی و صنایع دستی ما می توانیم به توسعه پایدار رسیده وبا فقرمقابله نمائیم. استفاده ازمنابع قابل تجدید محلی وتکنیک های که نسل اندر نسل منتقل شده اند سبب ارزش افزوده وعنصر تمایز درساخته های دست ساز می شود وبه تد ریج بعد فرهنگی، اجتماعی واقتصادی وحتی نقش سیاسی صنایع دستی توسط مقامات، سازمان های یاری دهنده ومنابع سرمایه شناخته می شود.
درطول سال های اخیر با مشاهده رشد صنعت گردشگری، صنایع دستی در سایر کشورها وافزایش درآمد های از این طریق روشن می گردد که برمیزان آگاهی از تأثیر ونقش صنایع دستی بر توسعه صنعت گردشگری وحفظ میراث فرهنگی افزوده شده واین بخش ازتأثیرات جهانی شدن بی بهره نماده است. هرچه اقتصاد جهان بزرگتر شود کوچکترین گردانندگان آن نیز می بایستی قوی تر شوند ونقش رو به رشد سرمایه گذاران داخلی وخارجی، تجارت های محلی وشرکت های کوچک بربازار جهانی کاملأ محسوس می باشد وآژانس های سرمایه گذاری وشرکت های توسعه ای نیز اکنون به این واقعیت رسیده اند که کوچک زیبا است ودر توسعه جهان بهای روز افزون به مؤ سیسات صنایع دستی داده می شود.
صنایع دستی یکی از مظاهری هنری وفرهنگی هرکشور محسوب می شود وبه همین دلیل نیز باز گو کننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی وفرهنگی محل تولید خود می باشد بطوریکه می تواند هم عاملی مهمی درشناشاندن فرهنگ وتمدن به حساب آید هم آن که موجبی برای جلب وجذب گردشگران وجهان گردان خارجی قلمدادگردد.
امروز دیگرتنها آثار تاریخی ویا جذابیت های طبیعی، وسیلۀ جذب توریست به ممالک درحال توسعه که اکثرأ تمدن کهن می باشد، نبوده بلکه همراه آن صنایع دستی ویا طرح ها واصالت های ویژه خود یکی ازعوامل مهم جلب گردشگران در جهان می باشد ومی تواند مکمل دیدنیهای طبیعی وتاریخی هرکشور باشد، تا آنجا که دربرخی از ممالک که مهد صنایع دستی می باشند می بینیم که در کنار مراکز تولید عمده محصولات دستی، امکانات توریستی فراهم گردیده تا جهانگردان ضمن اقامت درآن گونه مراکز از نزدیک با چگونگی تولید مصنوعات دست ساز آشنا شوند وضمن این آشنایی به خرید وسوغات نیز بپردازند. به این ترتیب ملاحظه می شود که صنایع دستی، صنعت توریزم، میراث فرهنگی وتمدن بر یک دیگر اثر متقابل دارند ومی توانند موجبات رشد وتوسعه یکدیگر را فراهم سازند.
برای بهره گیری از صنایع دستی در توسعه گردشگری به صورت پایدار نباید فقط به گنجاندن آن در قالب سوغات در برنامه جهانگردی بسنده نمود بلکه باید آن را وسیله ای برای معرض فرهنگ، تمدن، زیبایی شناختی وسنن مردم بومی مقصد به شمار آورد.
صنایع دستی وتعامل آن با صنعت گردشگری می تواند ابزاری برای گفتگو تمدن ها، اقوام وملل در جامعه جهانی آینده باشد. در واقع صنایع دستی مکمل تجربه گردشگری برای گردشگران بین المللی است. غنای صنایع دستی نه تنها باعث ایجاد فرصت های مالی برای صنعت گران واستاد کاران محلی وفرهنگ شان می شود بلکه به طور عام زمینه ساز ایجاد پتانسیل های فراوان برای توسعه گردشگری می شود.
با توضیحات ارائه شده، قطعأ ارتباط تنگاتنگ دو حوزه گردشگری وصنایع دستی روشن بوده وهمه براین نکته موافقیم که نجات مناطق گردشگرپذیر از تخریب، کشف نقاد ومحور های جدید، حفظ منابع موجود، احیاء وتوسعه میراث فرهنگی وصنایع دستی خود به همت هرسه حوزه نیاز مند است. در ذیل با نگاهی کوتاه به ذکر مشترکات این دو حوزه می پردازیم که خود دلیلی براین مدعا است:
1- مسئولیت حفظ، احیاء ونگهداری منابع وپتانسیل های با الفعل وبا القوه در حوزه گردشگری وصنایع دستی.
2- برنامه ریزی، تنظیم راهبردها، سیاست ها، خط مشی ها وضوابط به منظور توسعه کمی وبهبود کیفی در این دوحوزه.
3- بررسی، شناسایی وانجام مطالعات راهبردی در حوزه های گردشگری وصنایع دستی.
4- بررسی ابلاغ استانداردها، ضوابط، مقررات ونظام های ناظر بر این دو حوزه.
5- کنترول واعمال نظارت های لازم درخصوص صدور مجوز ها ونحوه اداره وارائه خدمات توسط مراکز در حوزه های گردشگری وصنایع دستی.
6- سیاست گذاری وهدایت فعالیت ها در بخش گردشگری وصنایع دستی به منظور ایجاد ارتباط با سایر کشور ها.
7- برنامه ریزی در جهت حفظ حقوق، مالکیت معنوی وفکری، ثبت آثار وغیره در این دو حوزه.
8- هماهنگی درجهت جلب مشارکت مردم وبخش خصوصی ودولتی در جهت سرمایه گذاری داخلی وخارجی در بخش گردشگری وصنایع دستی.
9- ایجاد پایگاه ها وبانک های اطلاعاتی جامع درحوزه گردشگری وصنایع دستی.
10- برنامه ریزی به منظور ایجاد تسهیلات، امکانات وزمینه های مناسب در این دو حوزه.
11- برنامه ریزی به منظور شناخت بازارهای هدف وبررسی روش ها ومکانیزم های ارتقاء ومنابع درآمد سازمان از محل این دو بخش.
12- اعمال سیاست های حمایتی، هدایتی ونظارتی درخصوص تشکل های غیردولتی در دو حوزه.
13- برنامه ریزی برای جذب سرمایه گذاری داخلی وخارجی درجهت توسعه درحوزه گردشگری وصنایع دستی.
14- اتخاذ تدابیر لازم برای عضویت مؤثر در مجامع بین المللی مرتبط در این دو حوزه.
15- تبادل ارتباط ومبادلات علمی، فرهنگی وفنی با دانشگاه ها، مؤسیسات ونهاد های مرتبط ملی، منطقه ای وبین المللی در بخش صنایع دستی وگردشگری.
16- انجام فعالیت های آموزشی وتبلیغی در جهت معرض وآشنا سازی مخاطبین با حوزه ای گردشگری وصنایع دستی.
17- تربیت نیروی انسانی ماهر ومتخصص دربخش صنایع دستی وگردشگری.
به منظور تأکید برارتباط بین پایداری گردشگری وصنایع دستی ونقش وجایگاه صنایع دستی به عنوان عامل مؤثر ومحرک، کاستی های که تاکنون در کشور بین این دو مقوله بررسی نشده است می بایست در نظرگرفته شود:
» مشخص شدن آثار مدیریت گردشگری بررشد وتوسعه صنایع دستی.
» وجوه سرمایه گذاری در بخش صنایع دستی ونیاز به ایجاد توازن وهماهنگی در توسعه گردشگری وارتباط آن با فقر زدایی در جامعه.
» تجزیه وتحلیل نقش صنایع دستی در افزایش گردشگری با تکیه برنقاط قوت، ضعف، فرصت ها، تدیدها وبررسی دو سویه گردشگری وصنایع دستی به عنوان عامل برای حمایت وتوسعه صنایع دستی.
» بررسی آثار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وسیاسی برنامه ریزی ها وهدف گذاری ها بخش گردشگری وصنایع دستی.
» آثار زیست محیطی توسعه صنعت گردشگری در ارتباط با صنایع دستی.
» استراتژی های مدیریت در حوزه گردشگری وتعامل آن با صنایع دستی.
» مدیریت بازاریابی وتحقیقات توسعه بازار در دو بخش داخلی وبین المللی.
» مدیریت منابع انسانی واندازه گیری تأثیرات مدیریتی ارتقاء منابع انسانی درحوزه صنایع دستی وگردشگری.
» مدیریت اطلاع رسانی یکپارچه.
» توجه به نقش ومیزان اشتغال ایجاد شده در صنایع دستی وتأثیر آن برگردشگری.
» بررسی نقش تقویت، حمایت وایجاد تشکلهای غیر دولتی مشترک در پیشرفت اهداف وبرنامه های گردشگری وصنایع دستی. (12)