نقش صنایع دستی دراقتصاد مردم بامیان(قسمت چهارم)

دردنیای ماشینی امروز که تکنولوژی وماشین آلات مدرن آن برزندگی اهالی زمین سایه انداخته وبه نحوی تمام معادلات وروابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی وفرهنگی نه تنها مردم مارا بلکه تمام مردم جهان را تحت تأثیر خود آورده است وبه جای رسیده است که حس عاطفه ولطافت ونرمی روح وروانی انسان را ازوی گرفته است، به صنعت نیاز است تا به همراه رشد اقتصادی ورفاه عامه، روح لطافت وتازه گی را به زندگی ماشینی وخشین امروز بدمد وکمی انسان را به خود آورد.

صنعت که دراین جا مبحث کلام است وجدای از اینکه می تواند روح انسان را نوازش دهد، قابلیت این را داردکه در رشد اقتصادی کشورو افزایش میزان درآمد خانواده ها ومردم بامیان نقش مهمی را بازی کند، صنایع دستی است. (12)

صنایع دستی بامیان که ریشه درهزاران سال قبل دارد ونشان دهندۀ فرهنگ وهنر عمیق بامیانی است وزمان به عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد جامعه ودرآمد خانواده های بامیان محسوب می شد، متأسفانه حال دیده می شود که با کم مهری مواجه شده ودر گوشۀ قرار گرفته است. صنایع دستی بامیان با وجود کیفیت خوب ودارا بودن هنر ناب بامیانی عدم حمایت از آن، اسما نابود شده ونزدیک است که رسمأ هم ازمیان برود. دیده می شود که صنایع دستی کشورمان به نام دیگر کشورها به بازار های جهانی عرضه می شود وبدون این که خود کشورافغانستان ومردم ما از این صنایع بهرۀ بیبرد، به منبع عایداتی خوبی برای دیگر کشورها، خصوصأ کشورهای همسایه تبدیل شده است.

بازاریابی مناسب برای صنایع دستی کشور وجود ندارد وبخاطر عدم فروش این صنایع در داخل وخارج کشور، این صنعت ازموقعیت درآمد زایی گذشته خود نزول کرده وبسیاری ازفعالین این عرصه مجبور شدن که دست ازفعالیت درعرصه صنایع دستی بکشند.

امروزه تمام دولت مردان، با تأکید برنقش واهمیت صنایع دستی وهنرهای سنتی در ارتقای اقتصاد کشور، خوب میداند که این صنعت نیاز  به تحول شگرفی داردتا بتوان به طرزی شایشته درتمام بخش های آن سرمایه گذاری کرد تا به عنوان موتورمحرک اقتصاد خودنمایی کند. درحالی که درجهان امروز، صنایع دستی علاوه برحفظ جایگاه خود درعرصه هنر، زیبایی شناختی وهویت بخشی ملی ومنطقه ای به یک منبع مهم وبهره وری اقتصادی تبدیل شده است، متأسفانه درافغانستان به دلیل برخی موانع ومشکلات این صنعت ازجایگاه واقعی خود فاصله گرفته وازنقش آفرینی درعرصه اقتصادی دورمانده است. مجموع این عوامل سبب شده که تا تأثیر ونقش صنایع دستی درافزایش اشتغال ودرآمدزایی به مرور کم رنگ شود، بطوریکه از سوی جایگاه خود را دربازارهای داخلی ازدست داده وازسوی دیگرباوجود موفقیت دررقابت با بازار های خارجی، منفعت آن، نه برای تولید کنندۀ افغان(بامیان)، بلکه برای پردازش کننده وصادرکننده خارجی جمع می شود. (7: 226)

واردات بی رویه محصولات مشابه ماشینی ازدیگرکشورها، فقدان حمایت مادی ومعنوی از این گونه صنایع توسط دولت وارگان های مربوطه وعدم وجود بازاریابی مناسب برای فروش این محصولات ازعمده ترین چالش های پیش روی این صنعت به شمار میروند.

صنایع دستی، باوجود مزایایی چون دست رسی آسان وارزان به مواد اولیه، عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد، برخورداری از ابزارکارساده وتأثیر گذاری درصنعت گردشگری به دلیل فقدان بازار فروش وعرضه محصولات تولیدی وهمچنین عدم حمایت کافی ازسوی دولت ونهاد های مربوطه، دیگرقادر نیست که خریداران داخلی به خود جلب کند ومحصولات خود رامستقیمأ وبانام افغانستان ویا بانام بامیان به بازارهای جهانی صادرنماید.

امروزه تولید صنایع دستی که مزین به نقش آثارتاریخی وباستانی ویژۀ هرکشوراست، دردستور کارصنعت گران جهان قرار دارد وتلاش می شود که حتی بخشی از این گونه آثار که ازسنگ، چوب، فلز ویا بر روی سرامیک وپارچه پدید می آید باقیمت های کمتر دراختیار توریست ها قرار گیرد تاهم زمینه فروش هرچه بیشتر محصولات این صنایع فراهم شود وهم عامل باشد در رشد وانکشاف صنعت دیگر به نام صنعت توریزم.

کارشناسان اقتصادی جهان، معتقیدن که رمز ماندگاری وحیات آینده کشورها در روند جهانی شدن، درگرو نگاه کیفی وبرنامۀ به صنایع دستی است چراکه مولود فرایند جهانی شدن حرکت به سمت یکپارچه گی زندگی بشری است وآنچه که در این فضا می تواند اصالت وقومیت هارا زنده وپویا نگهدارد، عمق دادن به هنر وفرهنگ محلی ومنطقه ای با روی کرد زمان خود است. فضای جهانی شدن، روح حاکم زمان ماست وبا انزوا، بی تفاوتی ویا پیروی کورکورانه نمی توان پیروز این میدان رقابت بود. (12)

یکی دیگراز مشکلات امروز جامعه بامیان ویا بهتر است بیگویم جامعه افغانستان، مسئله نبود اشتغال در کشوراست که صنایع دستی در صورت انکشاف وحمایت، می تواند نقش خوبی را درحل این معضل بزرگ جامعه بازی کند. آنچه دراین راستا مهم است، اولویت بخشیدن برنامه های حمایتی دولت برای جهت دهی به آن دسته ازفعالیت های اقتصادی واجتماعی است که نیل به این هدف را در کوتا ترین زمان و کمترین هزینه میسر سازد. موضوعی که پایه واساس مدیریت است وبا کمال تأسف در کشور مان وجود ندارد، بگذریم وبرگردیم سری اصلی مطلب توسعه وسرمایه گذاری روی صنایع دستی همواره به عنوان یکی از راه های ارزان ومناسب برای اشتغال زایی مطرح است که می توان ضمن حمایت هرچه بیشتر ازفعالان بخش زراعت ونیز توسعه صنایع تبدیلی وبسته بندی ضمن سود آورکردن بخش زراعت، ازطریق توسعه وحمایت ازصنایع دستی، زمینه را برای اشتغال زایی هرچه بیشتر فراهم ساخت. این صنایع درگذشته اغلب نبه خود مصرفی داشته ولی اکنون ضمن تأمین نیاز های روستاییان مازاد آن به بازارهای داخلی وخارجی عرضه می گردد. صنایع دستی از جمله صنایع است که درتولید محصولات آن دست انسان دارای نقش اساسی است.

این صنایع نیازی به کارشناس ومتخصص خارجی ندارد ومواد اولیه به صورت ارزان درمحل تولید، موجود است. صنایع دستی تنها حرفه ای است که درکلیه مناطق شهری، روستایی وحتی جوامع متحرک کوچی قابل توسعه بوده وباابراز کار سبک وارزان می توان زمینه اشتغال علاقه مندان به این مشاغل را فراهم آورد.

آری تولید صنایع دستی که اکنون درجامعه«هنر» محسوب می شود، زمانی نه چندان دور وسیلۀ «امرارمعاش» به شمارمی رفت وبسیاری ازلوارم مورد نیاز مردم با استفاده از ابزار ساده توسط مردان وزنان هنرمند در کارگاه های کوچک وخانگی تهیه وبه بازار عرضه می شد. با پیدایش ماشین بخار وبرق بسیاری ازمحصولات دستی مکانیکی ودر حجم انبوه تولید وعرضه شد ورشد فناوری های جدید به ویژه ورودکامپیوتر به عرصه صنعت، تولید را درمقیاس کلان برای بسیاری از محصولات بادقت وظرافت بیشتری میسر ساخت واین درحال است که پیشتر تولید آن ها از طریق ماشین ممکن نبود وهنر مندان وصاحبان فن با کار وکوشش فراوان آن هارا تولید می کردند.

تولید انواع ظروف مسی وآلمینیومی، بافت دستی پارچه های پشمی، ابریشمشی وکتانی، تولید کفش وکیف چرمی دست دوز وفرش دست بافت با آغاز فعالیت کارخانه های بزرگ تا حدود زیادی از رونق افتاده وخرید ونگهداری محصولات دست ساز ودست بافت بیش از یک نیاز به اقدامی تجملی مبدل گشته است ومحصولات که پیش از آن ابزار مصرفی خانه ها ومردم بود اکنون به آثار هنری تبدیل شده اند. قالین دست بافت، پارچه های رومیزی بافته شده به دست هنرمندان مناطق مختلف با فرهنگ های متفاوت، گلدان های مسی قلم کاری شده، انواع بلور وسرامیک دست ساز و ... به رغم رواج استفاده از محصولات صنعتی، هنوز جایگاه خود را درفرهنگ ساکنان این سرزمین وافغان دوستان جهان حفظ کرده واستقبال مردم به ویژه گردشگران خارجی از خرید وسایل دست ساز نشانگر اهمیت آن است.

باتوجه به مطالب مطرح شده، می توان گفت که تکیه بر حمایت ازصنایع دستی برای اشتغال زایی حایز اهمیت بسیار است؛ به ویژه آن که سرمایه گذاری دراین بخش بسیار آسان بوده ونیاز به سرمایه های کلانی ندارد. (10: 199)

کارشناسان اقتصادی راه کارهای متعددی را درزمینه تقویت وایجاد بازار های مطلوب برای ترویج وتوسعه صنایع دستی وهمچنین فروش محصولات آن ارائه می کنند که می توانند درجهت تقویت، توسعه، بازاریابی وتبلیغ صنایع دستی کشور مؤثرباشد:

1-بسته بندی مناسب آثار صنایع دستی وفراهم آوردن امکانات صادرات صنایع دستی.

2- ایجاد وتقویت کوپراتیف های صادر کننده صنایع دستی وآموزش وبه کارگیری نیروهای جوان ومسلکی.

3- شرکت درنمایشگاه های داخلی وبین المللی.

4- تأسیس وراه اندازی بازارچه های صنایع دستی برای جلب هرچه بیشتر مشتریان.

5- تهیه وتدوین استندرد مواد اولیه مورد مصرف باحفظ اصالت های ملی وفرهنگی.

6- ایجاد حمایت بیمه ای برای نیروهای کار وتولیدات صنایع دستی.

7- افزایش میزان تنوع وبالا بردن کیفیت محصولات صنایع دستی.

8- تشویق فعالین صنایع دستی برای تولید محصولاتی با الهام ازآثار واسناد تاریخی و باستانی.

9- کنترول ونظارت مستمر نهاد های ذی ربط در زمینه کیفیت وقیمت محصولات صنایع دستی.

10- مشارکت فعال رسانه ها در امرتبلیغ صنایع دستی با هدف ایجاد موقعیت مناسب برای عرضه کالا.

سخنان که درفوق ذکرشد، مطالب مختصر پیرامون صنایع دستی در انکشاف اقتصاد بامیان ومشکلات ومعضلات گریبان گیر این صنعت مهم بود. همانطور که اشاره شد، سکتور صنایع دستی درتمام کشور های دنیا از اهمیت فوق العاده ای برخودار است، اما با وجود این که این صنعت در افغانستان بسیار غنی است، ولی تا حال نتوانیسته ایم که از این صنعت استفاده ای بهینه در جهت رشد اقتصادی وبه خصوص اشتغال زایی انجام دهیم. بد تراینکه فعلآ به دلیل مدیریت نادرست وعدم حمایت کافی از محصولات صنایع دستی، نه تنها میزان تولید محصولات صنایع دستی کاهش قابل ملاحظه داشته، بلکه منفعت همان مقداری هم که تولیدات داریم، به جیب دیگران به خصوص کشورهای همسایه می رود. باید به مسئولین امر گفت که حل این مشکل واحیا نمودن مجدد صنایع دستی و رسیدن این صنعت به سود آوری ومطلوب، نیاز مند کارو فعالیت پلان شده ومدیت صحیح است وبا فعالیت های مختصری که تا حال انجام شده، به جایی نخواهیم رسید. (12)

پایاننامه در مورد صنایع دستی افغانستان

لینک دانلود

پایاننامه در مورد زندگی فیض محمد کاتب هزاره

لینک دانلود

کتاب ژیو توریسم

لینک دانلود

انواع صنایع دستی (قسمت سوم)

صنایع دستی دارای انواع مختلف است وبه عنوان نمونه چند مورد آن نام گرفته شده درذیل شرح داده می شود مانند :

برگ، نمد، جمخو، شال کنجله، شال، دسترخوان، جوراب، دستکش، کلاه، پایتاوه، سناج، کمربند، گلیم، قالین، تبراق، کشیده کاری، چنته، خورجین، پرده دوزی، گلدوزی وغیره.

1-قالین: قالین یکی از تولیدات صنایع دستی کشور ما است. که در زیربه طور مختصردربارۀ ساخت آن بحث می شود:

  : قالین بافی ازجملۀ صنایع دستی وهنرهای اصیل، ظریف وقدیمی مردم ما ویکی از افتخارات بزرگ فرهنگی مردم افغانستان است. مردان، زنان ودختران وطن ما با انگشتان ظریف شان ازتارپشم، نخ وتارابریشم قالین های بسیار زیبا می بافند که شهرت جهانی دارد ودر بازار های بین المللی اصالت آن تثبیت شده است.

گرچه درتمام ولایات افغانستان قالین های زیبا ونفیس بافته می شود، مگرقالین آقچه واندخوی ازقدیم ترین نوع قالین هاست ودرسال 1356ه-ش. مقام اول را درجهان کسب کرد؛ چنانکه آهنگ فولیکلوریک زیبایی ازمرحوم نینواز به افتخارآن سروده شده است قرار زیر:

         بیا بریم! قالین ببافیم!ســــوی آقـــــــچــه                             

تخته تخته، پارچه پارچه قالی های سرخ وسفید

برای یار برگ بید

برای یار برگ بید

الایارجان به اندخـویت ندیدم           بدخشان آمدم رویت ندیدم

زبغـــــــلان تا مزاروشهر هرات          مثــــال تارگیسویت ندیدم 

    بیا بـریم قالــــــین ببــــافیم            ســــــــوی آقــــچـــــه    

     تخــــــته تخته، پارچه پارچه            قـــــــالی های سرخ وسفید

برای یار برگ بید

برای یار برگ بید

بهترین جنس قالین آن نوع قالینی است که هم تار وهم پود آن هردو از ابریشم یا پشم خالص بافته شود. هرقدر تارقالین باریک وتعداد تارها وگره ها درساحه بیشتر باشد به همان اندازه قالین مرغوب تروزیبا تر است. (11: 4)

درهر مترمربع قالین قالین خوب یکصدو پنجا هزار ایلمک زده می شود. پشمی که از آن تارهای قالین ریشته می شود باید بسیار نرم و مرغوب وپشم گوسفند باشد. قالین را ازتار نخی هم می بافند البته قالین نخی مانند قالین ابریشمی وپشمی با دوام ومرغوب نیست.

کارگاه ووسایل قالین بافی: برای بافتن قالین ازکارگاه(غوره مه)، شانه، کارد، قیچی-مخصوص، تارتقی چوب وامثال آن استفاده می کنند. کارگاه قالین بافی چهارچوب ضخیم دارد وبه شکل مسطیل باهم محکم می گردد وتارقالین را درآن به درازی می تنند وسپس چهار، پنج یا بیشتر دختران وزنان قالین باف کنار هم می نشینند ومی بافند. صادرات قالین دربلند بردن سطح اقتصاد کشور عزیزما وبه دست آوردن اسعار خارجی تأثیر خوبی دارد.

یکی ازصنایع دستی درولایت بامیان، قالین است. دربامیان وبعضی مناطق تابعه آن رایج بوده، گرچه تاریخ آن به درستی معلوم نیست اما درسال 1345ش دربامسرای بامیان وهمچنین پنجاب کارگاه های قالی بافی متعددوجود داشته است امروزه بسیاری ازخانواده های که ازعالم مهاجرت ایران وپاکستان برگشته اند، یکی ازمنابع درآمد شان قالین بافی است. همچنان شرکت های خصوصی کارگاه های قالی بافی به کارانداخته مشغول تولید قالین هستند.(گلشادحیدری) اینکه صنعت قالین چی وقت و درکدام منطقه به وجود آمده به صورت واضیح معلوم نیست اما حقیقت مسلم این است که قبایل مهاجرآسیای مرکزی ازجمله ی مردمانی اند که ازقدیم الایام به تولید قالین وگلیم پرداخته اند، زیرا شرایط تولید آن دراین مناطق تا حد زیاد محیا بوده است. به هرصورت تولید قالین درزمزۀ صنایع دستی افغانستان مقام برجسته دارد.

به هرصورت این کشوراز قرون متمادی به این طرف درزمینه تولید قالین دارای جنسیت خوب شهرت دارد که البته تقاضای زیادی برای آن درمارکیت های جهانی وجود دارد. درسال 1980- 1981 تولیدات مجموعی قالین درافغانستان به 750تا 800 هزار مترمربع می رسید که ازآن جمله حدود 90 فیصد آن همه ساله صادر شده واز این جهت افغانستان معمولأ بعد ازکشورهای ایران، هند، پاکستان، مراکش، وچین مقام ششم را درجهان احراز نموده است. قالین افغانستان معمولأ محصول دست طبقه اناث بوده است.

درقدیم قالین معمولأ به منظور رفع ضروریات فامیلی مخصوصأ توسط دختران جوان وبه پیمانه ی کوچک تولید می گردیداما با انکشاف بازار های فروش آن به صورت تدریجی درداخل وخارج کشور شکل تجارتی را به خود گرفته است، طور که درحال حاضر یکی از اقلام عمده ی صادرات مملکت محسوب می شود، مطابق یک تخمین درحدود 812000 نفردرتمام کشور دراین بخش مصروفیت دارد که به شمول مردمان مصروف درفعالیت های خدماتی بریک میلیون نفربالغ می گردند. امتیاز عمده قالین افغانستان این است که اولأ تمام فالیت های صنعتی آن دستی بوده وازپشم خالص محصول افغانستان تهیه می شود وثانیأ دیزان های عنعنوی درآن الی اکنون حفظ گردیده است، مواد خام عمده دراین صنعت عبارت ازپشم ورنگ است که قسمت اعظم آن در داخل کشور تولید می شود وپشم مورد استفاده درصنعت قالین عمومأ پشم گوسفند می باشد، صادرات قالین درتوسعه ی تجارت خارجی مملکت سهم ارزنده داشته وتا این اواخر یگانه قلم صادرات صنعتی را تشکل میداد که صادرات آن معمولأ سالانه درحدود 10 فیصد ارزش کلی صادرات مملکت را احتوا می نماید.

(7.1 فیصد درسال 1365) تا سال 1362 تنها 85 فیصد صادرات قالین افغانی به مارکیت های غربی ومتباقی به اتحاد شوروی سابق، هند، پاکستان وسایر ممالک فرستاده می شد اما ازسال 1962 به بعد تمام صادرات این ماده به طرف اروپای غربی فرستاده شده، انگلستان وآلمان غربی ازمشتریان عمده محسوب می شوند. درسال های اخیر، قالین مورد ضرورت درسایر کشورهای غربی نیز به صورت مستقیم از افغانستان صادرشده است که بالنتیجه باعث ازدیاد ارزش صادرات قالین گردیده است. (1: 155)

2-نمد، گلیم، خورجین، این سه قلم کالا ازعمده محصولات دستی است که ازپشم گوسفند وموی بز ساخته می شوند وبه دلیل دوام وکیفیت آن ازاقلام مهم صادرات بامیان به کلی کشور می باشد. برای آماده کردن گلیم وخورجین وشال وبرک ابتدا پشم را بادست می ریسند وبه نخ تبدیل می کنند وسپس با آماده کردن دستگاه های کاملأ ساده وابتدایی که شامل چهار قطعه چوب می باشد که آن ها را به صورت عمودی درزمین فرو می کنند وتابیدن نخ ها درآن، کار بافتن را شروع می کنند بهترین نمد که درمناطق هزارستان شهرت دارد نمد ورس است( نمد لیگان ورس خیلی معروف ومشهور است).

  برای ساختن نمد پشم را نمی ریسند بلکه نخست آن را شسته درآفتاب خشک می کنند. بعد درشانۀ مخصوص می زنند تا الیاف آن خوب باز ونرم گردد. سپس به رنگ های مختلف(سرخ، آبی، زرد، گلابی وامثال آن) رنگ آمیزی می کنند وبعد ازآن، نمد می مالند.

طرز جابه جا کردن پشم درکارگاه نمد مالی: درصحن خانه چغ (فرش بافته شده از نی) هموار می کنند وبه روی آن گلیم فرش می نمایند. اولأ پشم را بانوک چوبک های باریک درسرتاسر گلیم بین چوکات جا به جا می کند وبالای آن آب داغ می پاشد، تا ناهمواری های آن هموار شود. سپس پشم های رنگه را درچهار گوشه، وسط وحاشیه ها با تناسب در جاهای مناسب قرار می دهد. وبر روی این پشم های رنگه «گلها» هم آب داغ می پاشد تا هموارشود.

طرزمالیدن نمد: وقتی مطمئین شد، که هم پشم به ضخامت یکسان ومساوی درهمه جا قرارگرفته وهم تناسب گل ها درجاهای مناسب رعایت شده است؛ سپس چهار، پنج نفربه طور دوزانو به زمین کنار هم می نشینند واز یک لب پشم را درگلیم به تدریج پیچانده با آرنج های خود به مالیدن شروع می کنند واین کار را با جدیت تاوقت ادامه می دهند که پشم سخت وسفت گردد.بعد آن را از بین گلیم جداکرده درجایی هموار می نماید تاخشک شود وبه این صورت نمد تیارمی گردد.

نمد فرش بسیار خوب وصحی است که از آن نم، رطوبت وسرما عبور نمی کند وبه این سبب استعمال آن به حیث فرش به صحت انسان بسیارمفید است وازمبتلا شدن به مرض روماتیزم جلوگیری می نماید.

3- شال  وبرگ: یکی ازمعروف ترین وزیبا ترین صنایع دستی برگ است که توسط زنان بافته می شود، نخ آن غالبأ ازپشم بره تهیه می شود، در زبان محلی به آن «ماشِو» گفته می شود ونوعی پارچه بسیار ظریف وبا دوام است که به وسیلۀ همان دستگاه ها بافته می شود وبرای تهیه کُت وشلوار، جلیقه، پالتو، شال گردن و... به کار می رود. درگذشته مردم دریشی وکُت شلوار درست می کردند. امروزه بزرگان مملکت ازبرک سرخ رنگ وظریف ورس«چپند» درست می کنند. مرغوبیت وبازار تقاضای این کالا ومهارت زنان شیعه دربافتن آن به حد بود که عبدالرحمن پس ازحمله به هزارستان وتسخیر آن عدۀ زیادی از زنان ودختران هزاره را که درکابل زندانی بود ند در کارخانه های برک بافی به بیگاری میرفت، شال وبرگ بافته شده درولسوالی ورس دارای ظرافت وزیبایی خاصی از نظر رنگ آمیزی ونازکی می باشد وبسیاری آن را با پارچه های خارجی اشتباه می گیرند. برگ وشال وماشیو ازپشم گوسفندوبز ساخته می شود. ماشیو چارگلی ورسی نیز بهترین نوع ماشیو است.

شال: این محصول نیز به وسیلۀ نخ تهیه شده ازپشم گوسفند ومالش زیاد تهیه می شود وبه عنوان پتوی خواب ازآن استفاده می شود.  شال را معمولأ به اشکال ساده وگلدار ازتارهای ابریشم وسند می بافند زنان شال را چون روسری استعمال می کنند. گرانبها ترین شال، شال غجری«قاجاری» است که ازنگاه رنگ، بافت وجنسیت ازشال های دیگرفرق کلی دارد.

4-گلدوزی: گلدوزی نیز ازصنایع دستی مهم زنان این منطقه می باشد ودارای ظرافت وزیبایی خاص خود می باشد. درکل هنر گلدوزی دربین زنان افغانستان اهمیت زیادی دارد و ازآن برای تزئین خانه ووسایل آن استفاده میکنند وبسیاری از زنان با انجام دادن آن برای دیگران مقداری از نیاز های خانواده را تأمین می کنند. گلدوزی انواع پرده های تزئینی، دستمال، دسترخان، پرده های دیواری، رومیزی، یخن دوزی، شلوار های زنانه و... درساحات مختلف ولایت بامیان رایج است. (4: 251)