اهمیت ونقش فرهنگی صنایع دستی بامیان(قسمت پنجم)

صنایع دستی بامیان علاوه بر «ایجاد درآمد» معرف فرهنگ وسنن مردم بامیان است که درخانه های مردم وعلاقه مندان به صنایع دستی بامیان درکشورهای مختلف جهان خود نمایی می کند. درمیان مزیت های مهم صنایع دستی همچون «ایجاد درآمد»، «ترویج فرهنگ وهنر مردم این سرزمین» و ... نقش آن در « توانمند سازی اقشار کم درآمد»، « کمک به توسعه روستاهای بامیان» و « جلوگیری از مهاجرت» روستاییان وساکنان شهر بامیان به شهرهای بزرگ اهمیت ویژه ای دارد که متأسفانه توجه کافی به این موضوع نمی شود. 6: 201)

طوریکه گفته شد صنایع دستی معرف فرهنگ وسنن هر سرزمین است، بنأ به گفته فردوسی فرهنگ دارای اهمیت والای میباشد:

زدانا بپرســـــــــید پس داد گر              که فــــــرهنگ بهتر بود یاگهر؟

چنین داد پاسخ به دو رهنمون                که فرهنگ باشد که گوهر فزون

که فـــــــرهنگ آیش جهان بود               زگــــوهر سخن گفتن آسان بود

گهربی هنر زار وخوار است سست              به فرهنگ باشد روان تندرست

(فردوسی)

فرهنگ یک قوم، جامعه ویا یک ملت، مجموع هستی مادی ومعنوی آن را در برمی گیرد. عناصر عمده فرهنگ ازجهت معنوی: ارزش های اجتماعی، حقوقی واخلاقی هستند و از جهت مادی گونه های معماری، نقاشی، صنایع دستی وامثال آن را احتوا می کند. (11: 3)

 با توجه به شرایط جغرافیایی وآب وهوایی افغانستان، بسیاری ازروستاییان وساکنان بامیان که متکی به اقتصاد کشاورزی ومالداری هستند، حدود نیمی ازسال بامشکل بیکاری ونیم دیگربا کمبود نیروی کار مواجه هستند. البته این موضوع یعنی پدیدۀ «بیکاری» برای ساکنان این مناطق، امکانات اشتغال دائم آن هارا درکارهای ثابت که ارتباط به کشاورزی ودامپروری نداشته باشد را سلب کرده است وبسیاری ازمردان فصل بیکاری برای یافتن کار وکسب به مناطق دیگر کوچ می کنند.

دربرخی شهرها وروستاهای کشور، مردم برای گذران اوقات فراغت وکسب درآمد درفصل های غیرکاری به شهرهای بزرگ اطراف هماجرت می کنندکه این امر اسکان تدریجی آن هارا درشهرها وخالی شدن روستاها را سبب شده وپدیده روستاهای خالی ازسکنه را به دنبال داشته است. در همین حال تلاش برای انواع صنایع دستی ازدیگر اقدامات روستاییان وساکنان بامیان برای امرار معاش وگذران اوقات فراغت است که متأسفانه دربسیاری موارد به دلیل نبود متولی خاص، به لحاظ اقتصادی، بسیارکم بازده می باشدوبنا براین تأثیر چندانی دراستفاده ازتوان مندی بالقوه موجود دراین مناطق وایجاد انگیزه برای ادامه ی فعالیت جوانان وجذب آنان به فعالیت های مولد، ندارد.

باید توجه داشت که تولید صنایع دستی به ویژه در روستاهای کشور، درکنار اهمیت اقتصادی وفرهنگی آن ازاهمیت اجتماعی گسترده ای برخودار است که ایجاد اشتغال مولد، جلوگیری از مهاجرت به شهرهای بزرگ، توسعه روستا ها وشهرهای کوچک، ادامه حیات کشاورزی ومالداری درمناطق مختلف وحتی رشد این بخش ازصنعت به دلیل افزایش درآمدساکنان روستاها وشهری مذکور، کاهش حاشیه نیشینی درشهرها، توزیع مناسب ثروت ودرآمد ازجمله پیامد های مشهور ومستقیم آن به شمار میرود که درکناراین مزایا می توان ده ها مورد پیامد مثبت را که به صورت غیرمستقیم نصیب کشور وولایت بامیان می شود را نیز برشمرد.

 ایجادکارگاه های صنایع دستی که به طورمعمول با کمترین هزینه انجام می شود علاوه بردرآمدزایی درمنطقه، فرهنگ تولید وتجارت را نیزبین مردم رایج خواهد کرد. این امر می تواند زمینه سازایجادکارکاه های کوچک تولیدی شود ودرخود کارکردن(مکانیزه کردن) حرفه کشاورزی ومالداری واستفاده ازامکانات وفن آوری های جدید در دورترین نقاد کشوربسیارمؤثیرافتد. نبودامکانات آموزشی درخصوص صنایع دستی درروستاها وشهرهای کوچک، فقدان نظام توانمند برای عرضه موادخام به تولید کننده گان، جمع آوری وفروشی محصولات تولیدی دربازارهای داخلی وخارجی، بی توجهی درمعرفی صنایع دستی ونبودتبلیغات مناسب برای فرهنگ سازی دراستفاده ازصنایع دستی افغانستان وهمچنان مردم بامیان دربازارهای داخلی وخارجی وتوسعه نیافتگی صنعت گردشگری ازمشکلات پیش روی توسعه این بخش است که برای رفع آنهابرنامه ریزی دقیق وعزم جدی مسئولان ذیربط امرضروری می باشد.

افغانستان باداشتن سابقه فرهنگی وهنری چندهزارساله یکی ازتمدن های دیرینه جهانی به شمارمی رودکه نام آن برای جهانیان آشنااست، خصوصأ ولایت تاریخی وزیبایی بامیان. شهرت جهانی، سابقه فرهنگی وهنری، جمعیت جوان وتنوع فرهنگی درولایت بامیان شرایط مناسب رابرای توسعه صنایع دستی فراهم کرده که امید است باتوجه مسئولان وتمرکزسیاست گذاری واقدامات همایتی ازاین صنعت دریک سازمان تخصصی، بتوان ازاین مزیت های بزرگ استفاده مطلوب نمود. (7: 225)

باتوجه به حیثیت وجایگاه ویژۀ صنایع دستی درجامعه سنتی وفقیرما، ومشاهدۀ وضع نابهنجارو بی توجهی مزمن درقبال این بخش مهم فرهنگی واقتصادی، بدین نتیجه میرسیم که اگرروندی بی توجهی وبی تفاوتی ازسوی مسئولین اموردرقبال صنایع دستی ادامه یابد درآیندۀ نه چندان دوربخش های نیمه فراموش شدۀ این هنر درجامعه بلاکشیده مان روبه ویرانی نهاده ودرگورستان فراموشی دفن خواهد شد.

پس برماست تابرای رشد این بخش مهم تلاش های بیشتروجدی تری روی دست گرفته وباهماهنگی بامسئولان امورواداره های ذیربط، این رکن اساسی فرهنگ اقتصادی عامیانه سرزمین مان را قوت بخشیده وآنرارشد وتوسعه دهیم، تااین بخش مهم فرهنگ مادی وعنعنوی میهن مان برای جهان گردان وسیاحان باروحیه حقیقی اش معرفی شودوتوجهی جهانی توریزم رابخویش بخواند.

البته این همه آرزو وامید بیشتردرگرو تعهدودلسوزی های دقیق وحساب شدۀ آگاهان امورومسئولین مربوطه می باشد که اگراین قشر تلاش جدی رادراین راستا ازخویش به خرج دهند درآینده نه چندان دورشاهد رشدوافزایش صنایع دستی درسراسر کشورمخصوصأ بامیان باستان خواهیم بود که رشد وافزایش این روندمی تواندگوشه یی ازفرهنگ غنی وفولکلوریک مان را به جهانیان به نمایش گذاشته وزمینه کارودرآمد اقتصادی را برای قشرزیادی ازهنرمندان این محیط فراهم سازد. (10: 187)